Krzysztof Czarnecki

HOŁD 500

HISTORIA – KULTURA – PAMIĘĆ

MZM 2025

refleksje

Zapach lip – z urokliwej alei wiodącej w przeszłości do nieistniejącego dziś cmentarza – niesiony wiatrem, przypomniał mi o czekających na dokończenie tekstach. Wkrótce bowiem nasza Strona przejdzie w tryb bezruchu ogłoszeniowego. Może uda się jednak nie wprowadzić jej w stan  wakacyjnego letargu.

8 kwietnia 2025 roku Frank Bayard  66 wielki mistrz zakonu krzyżackiego był tam. To tam, to zamek w Malborku. W zamkowej siedzibie Muzeum Zamkowego miało miejsce otwarcie wystawy HOŁD 500 Historia – Kultura – Pamięć. Główne obchody 500 rocznicy podpisania traktatu krakowskiego odbyły się w murach dawnej stolicy zakonu w Malborku. Wystąpienie krzyżackiego dostojnika było – w moim pojęciu – aktem odwagi zmierzenia się z historią reprezentowanej przez siebie instytucji, której dzieje są bardzo złożone. Wielki mistrz wybrnął udanie ze złożonej historią sytuacji. Dał przyzwoite świadectwo sztuki oratorskiej. Ufam, że jego mowa ukaże się drukiem w publikacji MZM dokumentującej wystawę. Uroczystość otwarcia przebiegła sprawnie, jak to jest w zwyczaju muzealnej załogi zamku.

Mnie jak zwykle, najbardziej interesowało clou wydarzenia, czyli zamysł wystawy i środki służące jego realizacji.  A specjalnie sprowadzone na tę okazję eksponaty.  Tłum obecnych gości wypełniający szczelnie salę siedmiofilarową dzielił się – jak zwykle – na tych co muszą, na tych co im wypada z tych czy innych względów, na końcu na tych, których to naprawdę interesuje. Nie wiem dlaczego, od początku przewidywałem, że „ze względów konserwatorskich”  nie zagości w wielkim refektarzu zamku średniego –  obraz  Jana Matejki.  Nie myliłem się co do faktu nieobecności tego eksponatu. Powody nieobecności dzieła mogły być jednak zgoła inne. Kto by nadążył za tokiem myślenia braci muzealników.  Sale i komnaty pałacu wielkich mistrzów udostępniły swoją przestrzeń i klimat zgromadzonym na tę okazję obiektom muzealnym.

Historia – Kultura – Pamięć  to trzy moduły przedmiotowej wystawy. Nie moją rolą jest powielać informacje, które można znaleźć na stronie MZM. Posłużę się więc własną refleksją skromnego miłośnika broni i barwy  łączącego swoje zainteresowania z pasją poznawania fenomenu zakonu krzyżackiego.  Genius loci i obecne w nim rzeczy wypełnione własną historią stworzyły niezwykłą atmosferę, która pozwalała na wyizolowanie się z tłumu zaproszonych gości  przemierzających przestrzenie wystawowe.  Jedną z iskier pobudzenia wyobraźni była  miniatura Stanisława Samostrzelnika przedstawiająca Krzysztofa Szydłowieckiego kanclerza wielkiego koronnego z  Liber Geneseos Illustris Familiae Schidloviciae.  Po niej nastąpiły inne. Wśród nich były. Zachowane artefakty ze srebrnej biblioteki księcia Albrechta Hohenzollerna.  Portret Marcina Lutra. Miecz Zygmuntowski. Hełm odwzorowany w Hołdzie Matejki. W Wielkim Refektarzu  umieszczono dzieła artystów poświęcone hołdowi pruskiemu.  Jak już wspomniałem w imponującej Sali nie znalazł się  monumentalny Hołd Matejki. Przestrzeń wypełniły inne dzieła, niemniej interesujące, acz nie wszystkie przemawiające wprost do widza oczywistością  tematu przewodniego wystawy. „Hołd” Edwarda Dwurnika i ambalaż „Hołdu pruskiego” Tadeusza Kantora czy „Hołd” pędzla Jana Świerczyńskiego. Owe obrazy wyeksponowano w interesujący sposób. W zaaranżowanej niebanalnie grupie zdawały się  proponować nowe spojrzenie na topos Hołdu zmajoryzowany wizją Matejki wdrukowaną niejako w powszechną świadomość odbiorców malarstwa historycznego.   Mistrz Jan był jednak obecny ze swoim dziełem w sposób pośredni. A to za sprawą ekranu i emitowanej za jego pośrednictwem prezentacji obrazu z komentarzem Marka Rezlera uznanego znawcy twórczości malarza. Tym sposobem nasz człowiek zaistniał  w Malborku. Dr Marek Rezler jest członkiem Oddziału Poznańskiego Stowarzyszenia Miłośników Dawnej Broni i Barwy.  Kończę refleksją  o niszczeniu. Wystawa daje wyobrażenie o niezwykłości dworu księcia Albrechta Hohenzollerna i obecnym tam renesansowym klimacie panującym w zamku w Królewcu. Zamek zrównano z ziemią, obok stanęła brutalistyczna bryła  gmachu  przeznaczanego współcześnie dla rządzącej tymi ziemiami  administracji.  Inny los spotkał zamek w Malborku. Gdyby nie mądrość dziejowa, która zapobiegła cegłom z zamku malborskiego stać się budulcem innych obcych jej projektów, nie byłaby możliwa owa wystawa, której atmosfera i siła przekazu są ścisłe powiązane z klimatem ZAMKU.

Krzysztof Czarnecki

Oddział Poznański

Stowarzyszenia Miłośników

Dawnej Broni i Barwy

Poznań, czerwiec 2025 r.

Galeria